Sabornu crkvu Svetih arhangela Mihaila i Gavrila, kao i još neka zdanja u gradu, podigao je knjaz Miloš Obrenović daleke 1819. godine. Zato je zovu Miloševa crkva i za vreme njegovog boravka u Požarevcu ona je bila saborni hram, a 2019. je obeležila dvestotu godišnjicu postojanja.
Beogradski mitropolit Agatangel osveštao je crkvu četiri godine kasnije. Pored toga što je podigao crkvu knjaz je, zajedno sa svojom porodicom i uglednim gostima, često posećivao i prisustvovao liturgijama koje su se u njoj održavale. Jednoj od liturgija prisustvovao je pruski oficir Pirh, koji je ostavio značajna svedočanstva o životu na dvoru knjaza Miloša u Požarevcu.
U vreme kada je građena crkva je bila skromnih dimenzija, ali je bila velika i veoma značajna. Požarevac je u to vreme imao oko 2.500 stanovnika i počeo je brže da se razvija i jača nakon odluke da knez Miloš sagradi sebi dvor na mestu gde je današnja zgrada Načelstva, kao i konak kneginje Ljubice. Zanimljivo je reći da je freske u crkvi oslikao Arsenije Jakšić.
„Crkva u Požarevcu u tursko doba je bila u centru varoši (danas na Trgu oslobođenja, zgrada porodice Kuzmanović, na ulazu u pešačku zonu), malih dimenzija, sa kamenim temeljima, a praktično od drveta, talpi. Ta crkva je potpuno destruisana tokom oslobođenja Požarevca od Turaka juna 1815. godine, kada je knez Miloš, predvodnik II srpskog ustanka, oslobodio Požarevac. U crkvi su vođene velike borbe protiv Turaka koji su se tu zabarikadirali i dva dana držali pod opsadom čitav taj prostor. Tako da su tek zauzimanjem crkve, srpski vojnici primorali Turke da pobegnu u njihov poslednji šanac oko džamije“, napisao je u svojoj knjizi „Požarevac od turske kasabe do srpske varoši 1804-1858“, doktor istorije Miroljub Manojlović.
Svojevremeno je izgrađena bez zvonika, isto kao neke značajne crkve tog vremena, u Kragujevcu, Jagodini… Zvonik je naknadno dozidan. Na zapadnoj strani crkve nalazi se bogato ukrašen portal izveden u srpsko-vizantijskom stilu. Ovaj čuvar našeg neprocenjivog kulturnog, duhovnog blaga i nasleđa, posetiocima nudi svoju bogatu živopisnu unutrašnjost, vredne stare zapise. Na požarevačkoj crkvi zvona su prvi put zazvonila za Duhove 1830. godine na varošku slavu. To je bila tekovina crkvene autonomije, koja dobijena hatišerifom te godine.
Ikone na ikonostasu naslikao je Nikola Marković 1870. godine i one imaju istorijsku i umetničku vrednost. U oltaru crkve nalazi se mermerni sveti presto koji je izrađen u Pešti, isklesan od crvenkastog mermera i uglačan do visokog sjaja. U kompleksu Saborne crkve, na samom ulazu u nju, nalazi se velelepni Eparhijski dvor koji, pored crkve, čuva pobožnost i „verski plamen“ Požarevljana. U crkvi se nalaze grobovi episkopa Braničevskog Venjamina, vladike Hrizostoma i vladike Save.
Saborna crkva je bogata prošlošću i svojom skoro jednostavnom arhitekturom, nesumnjivo spada u naše zanimljive i važne spomenike crkvene kulture. Ovaj značajan verski objekat je opština Požarevac, na predlog Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Smedereva, proglasila i za nepokretan spomenik kulture.
Ako ste vernik, putnik ili turista, a boravite u Požarevcu, preporučujem vam da posetite ovaj lep pravoslavni hram. Verujem da ćete osetiti mir i zadovoljstvo…
Izvor: Pecina posla / TO Požarevac
Foto: www.pecinaposla.com
Leave a Reply