Bali-begova džamija intrigira i danas

Bez obzira na to da li ste obožavalac turskih serija, koje se emituju na većini naših televizija, ili ne pratite ove sadržaje, jedna od njih je privukla pažnju velikog broja ljudi. Istorijski spektakl „Sulejman Veličanstveni“, o jednom od najznačajnijih i najdugovečnijih Osmanskog vladara u Srednjem veku i sada se ponovo reprizira na jednom od kanala.

Zanimljivo je to da je ova serija rađena u veoma kvalitetnoj i skupoj produkciji, a da su likovi stvarne istorijske ličnosti. Jedan od najupečatljivijih likova je svakako Bali Beg Malkočoglu (glumi ga i u Srbiji popularan glumac Burak Ozdživit). On je bio hrabar, odvažan, ponosan i strastven. U Turskoj je sinonim za velikog ratnika, a mnogima je upravo njegov trg najomiljeniji u Istanbulu.

Jedan deo života Bali Beg proveo na našim prostorima, a džamija čiju je izgradnju finansirao, bila je nekada centralno mesto okupljanja Osmanlija u Nišu. Ovaj verski objekat nalazi se u Niškoj tvrđavi (https://pecinaposla.com/niska-tvrdjava-svetski-poznata-atrakcija/) i danas privlači pažnju posetilaca.

Kroz istoriju je imao više namena, bio je i biblioteka, prebivalište vojske, a zatim u jednom periodu i napušteni objekat. Danas je to Salon niške Galerije savremene likovne umetnosti i služi kao izložbeni prostor. Izgrađena je početkom 16. veka (1516. godine), dok Tvrđava još nije ni postojala u današnjem obliku.

Bali Beg je bio spahija, verovatno jedan od najbogatijih Turaka na ovim prostorima, jer je mogao da finansira građenje ovakve jedne bogomolje. Ova bogomolja, osim što je služila kao mesto muslimanske veroispovesti, ljudi su ovde mogli da dobiju osnovne informacije o dešavanjima u bližem ili daljem okruženju, odnosno u Stambolu. Ovo je bilo glavno mesto okupljanja ljudi iz obližnje mahale.

U 19. veku dobila je još jednu namenu i pored džamije je 1868. godine otvorena biblioteka, prva u Nišu, čiji se ostaci mogu videti i danas. Međutim, pre toga, nastankom Tvrđave u 18 veku, njena uloga postala je značajna i za vojsku. Ceo ovaj prostor dobio je izrazito vojni karakter, tako da je služila za potrebe vojnika i vojske, koja se nalazila na ovom prostoru, jer je u Nišu bio stacioniran veliki turski garnizon. Zanimljivo je da istorijski podaci pokazuju da je na prostoru Tvrđave bilo čak deset islamskih bogomolja, a jedino je ova „preživela“…

Nakon obnova i revitalizacija građevina je 1977. godine dobila novog vlasnika Galeriju savremene likovne umetnosti Niš, koja je Bali-begovu džamiju pretvorila u izložbeni prostor, pod nazivom „Salon 77“. Zbog svog istorijskog i arheološkog značaja Bali-begova džamija u Niškoj tvrđavi proglašena je, 23. decembra 1982. godine, za „Kulturno dobro od velikog značaja“.

Pored brojnih društveno-političkih promena koje je u Niš donela Osmanska carevina, tekovine osmanske vladavine, najočiglednije su bile u transformacijama koje su se desile u arhitekturi. Proces orijentalizacije srednjovekovnog hrišćanskog grada Niša, naseljenog pretežno slovenskim stanovništvom, tokom skoro 500 godina, u orijentalnom muslimanskom gradu kakav je bio Niš u tom periodu tekao je nejednakim intenzitetom i sa različitim učinkom. Nosioci orijentalizacije na čitavom novoosvojenom prostoru uključujući i Niš, bili su zadužbinari, koji su u prvom redu podizali verske građevine (džamije) i prateće objekte.

U ondašnjem Nišu, kao značajnom strateškom i upravnom centru Carevine, tokom osmanskog perioda, podignute su brojne džamije. One su bile nosilac urbanog razvitka, što je zabeleženo u osmanskim popisnim knjigama, kao i u brojnim zapisima putopisaca koji su prolazili kroz grad na Nišavi.

Do Prvog svetskog rata u blizini džamije se nalazila i srušena sahat-kula.  Objekat džamije pozicioniran je u centralnom delu Tvrđave, uz samu glavnu komunikaciju, sa njene leve strane, na početku uspona, nedaleko od Beogradske kapije, koja vodi od Stambol kapije u smeru sever-jug, i jednim delom na temeljima stare antičke ulice. Danas se u džamiji priređuju multimedijalne postavke manjeg obima — samostalne izložbe mlađih umetnika, tematske ili izložbe dela iz pojedinih ciklusa starijih umetnika, ali i kamerni koncerti…

Izvori: Pecina posla/ Megafon / Wikipedia

Foto: www.pecinaposla.com