Jedan od glavnih simbola Vranja, ali i srpskog književnog realizma je, bez sumnje, pisac Borisav Stanković. Njegova dela odišu realističnim prikazom duha ovog grada u periodu između XIX i XX veka. Bora je pretežno stvarao dela koja su iskazivala tradiciju i duh Vranja, a u tome mu je pomoglo i to što mu je baka Zlata često pričala o izgledu „starog” Vranja. Odgajan u duhu porodičnih vrednosti, uspevao je da verno prikaže život kakav je zaista i bio. Danas mnoge institucije u Vranju nose njegovo ime – gimnazija, Gradska biblioteka, pozorište, ali i jedna ulica. Njegova kuća u Vranju je pretvorena u muzej, u kom od zaborava se čuvaju uspomene na njegov život i stvaralaštvo.
Kuća poznatog vranjanskog pisca, koji je obeležio srpski realizam, danas je pretvorena u muzej. Sagrađena je oko 1855. godine po želji i ulaganjima Borine baka Zlate, koja je takođe, takoreći, simbol „starog” Vranja. Čak i sama ulica u kojoj se kuća nalazi nosi ime njegove bake. Iako je Bora prodao nakon što se preselio u Beograd, grad je kuću kasnije otkupio i učinio je kulturnim dobrom 1967. godine.
U njoj su za posetioce izloženi lični predmeti Borisava Stankovića i njegove porodice, kao što su nameštaj, baka Zlatin razboj, Borina tabakera, knjige, sanduk za odela i fotografije. Gostinska soba, koja po pravilu treba da bude najlepša u svakoj kući, postavljena je prema opisu iz Borine pripovetke „Uvela ruža”. Sačuvana je čak i soba baka Zlate, gde se nalaze i njeni lični predmeti. Spoljašnjost kuće prikazuje tipičnu arhitekturu narodnog graditeljstva. Muzej-kuća je pod upravom Narodnog muzeja Vranje.
Radno vreme je ponedeljkom od 8 do 15, od utorka do petka od 8 do 20 i vikendom od 9 do 13 sati. Cena ulaznice je simbolična i za decu, penzionere, studente i grupe turista iznosi 50, a za sve ostale 100 dinara. Kuća Bore Stankovića se nalazi na 10 minuta hoda od Gradskog parka, ulicom Kralja Stefana Prvovenčanog.
Život i delo
Borisav Stanković je rođen 1876. godine u Vranju, u tadašnjem Osmanskom carstvu. Odrastao je sa svojom baka Zlatom, nakon što su mu oba roditelja preminula. Posle završene osnovne škole upisao je Pravni fakultet u Beogradu, i dalje nastavio svoje obrazovanje i život van Vranja, ali mu se u delima uvek vraćao. Iako je retko posećivao Vranje, uspevao je da realistično dočara u svojim pisanjima, kako život, tako i lokalni govor grada.
Upravo to uvođenje vranjanskog govora u književnost izazvalo je kritike, ali i kasnije priznavanje od strane publike. Bavio se prikazivanjem života običnog čoveka toga doba, zanatlija i starih trgovačkih porodica. Najpoznatija dela, među kojima su ona koja se čitaju kao lektire za srednju školu, su „Nečista krv“, „Koštana“, „Tašana“, „Gazda Mladen“, „Pokojnikova žena“.
Vranje je odalo počast velikom piscu i zahvaljujući spomeniku koji se nalazi u centru grada, u Gradskom parku. Otkriven je 1954. godine, a izgrađen je u bronzi. Kada krenete u obilazak kuće, preporučujemo da turu upotpunite i obilaskom spomenika.
U čast Bore Stankovića
Krajem XIX i početkom XX veka o kulturi i jeziku Vranja van njegovih granica nije se znalo gotovo ništa. Tada na književnu cenu stupa Bora Stanković, čija dela upoznaju širu publiku sa specifičnim dijalektom ovog kraja i bogatim koloritom vranjskih sokaka i sela.
U čast ovog velikana srpske književnosti i najslavnijeg Vranjanca svih vremena, grad kome je toliko podario uzvratio je organizacijom čak dve velike manifestacije.
Borina nedelja
Od davne 1967. Vranjanci svake godine u Borinoj kući, ispod krošnje velikog duda slave lik i delo Bore Stankovića. Tom prilikom organizuju se promocije knjiga i književne večeri na kojima nastupaju književnici, ali i naučni i kulturni radnici i kritičari. Poslednjeg dana manifestacije uručuje se nagrada za najbolji roman odnosno prozno delo na srpskom jeziku napisano u protekloj godini. Tradicionalno, manifestacija se odvija svakog marta.
Borini pozorišni dani
U čast drugog dela stvaralaštva velikog pisca, drame, u poslednjoj nedelji oktobra organizuju se Borini pozorišni dani. Tada je Vranje domaćin raznih pozorišta iz Beograda i drugih gradova. Na pozornici vranjskog pozorišta ljubitelji umetnosti mogu da vide najbolje pozorišne predstave iz protekle sezone i one koje su premijerno prikazane tekuće godine. Tu su i predstave Borinih dela u izvođenju pozorišta domaćina… 😉
Izvor: Pecina posla / bookaweb.com
Foto: Pecina posla
Leave a Reply