Hram Svetog Save među najvećima na svetu

Prošle srede (27. januara) još jednom smo proslavili delo i nasleđe jedne od najznačajnijih ličnosti srpske istorije, Svetog Save. Mi pripadamo generaciji Srba koja završava izgradnju izuzetnog spomen hrama u Beogradu, posvećenog baš ovom svecu. Važno je podsetiti da se hram završava na mestu na kome je 1594. godine turski veliki vezir Kodža Sinan Paša spalio njegove mošti, na Vračaru, bregu u blizini beogradske tvrđave. Sinan paša kao veliki vezir (što je de facto predsednik sultanove „vlade“) je to učinio gušeći veliki Banatski ustanak Srba koji je do temelja prodrmao Osmansku imperiju.

Ovaj spomen hram gradi se još od kada je jedan znameniti Srbin-rimokatolik iz Dubrovnika, Matija Ban (po kome beogradsko Banovo Brdo nosi ime) 1879. godine prvi pisao o potrebi podizanja monumentalnog hrama najvećem Srbinu u našoj istoriji. Praktično od 1895. godine, kada je osnovano „Društvo za podizanje hrama Svetog Save na Vračaru“ koje i danas postoji, polako okončava svoju misiju i ovaj veliki nacionalni poduhvat danas privodi kraju.

Gradnja i arhitektura samog katedralnog Hrama Svetog Save su teme o kojima ću kasnije pisati, ali ću sada da uporedim naš prelepi Hram Svetog Save po površini, visini, zapremini i kapacitetu najveći za prijem vernika u poređenju sa drugim monumentalnim sakralnim građevinama pravoslavne, ali i hrišćanske crkve uopšte.

Po zapremini i visini (po površini je drugi) najveći pravoslavni hram na svetu je katedralni Spasenski Hram Rumunske pravoslavne crkve u Bukureštu, čija je izgradnja u toku. Služiće kao centralna katedralna crkva rumunske patrijaršije, a radovi na njegovoj izgradnji počeli su u decembru 2010. godine. Svako ko je relativno skoro bio u Bukureštu, mogao je da primeti kako ova crkvena građevina na Brdu Spirea apsolutno dominira panoramom rumunske prestonice, sa svojim visokim zlatnim kupolama i neverovatnom monumentalnošću. U Bukureštu se već nalazi i čuvena „Palata naroda“, u kojoj je smešten i rumunski parlament, a koja je posle „Pentagona“ u Vašingtonu, najprostranija administrativna zgrada na svetu.

Sledeća na listi jeste monumentalna katedralna crkva Svetog Isaka ili Isakievski sabor u Sankt-Peterburgu u Rusiji, koji još od komunističkog vremena, a ni danas, ne služi svojoj crkveno-liturgijskoj svrsi, već je tu smešten Ruski državni muzej. Ova po svemu izuzetna crkvena građevina u vizantijsko-neoklasicističkom stilu posvećena je Svetom Isaku Dalmatincu, koji je u 4. veku osnovao čuveni Dalmatinski manastir u Konstantinopolju, a bio je svetac-zaštitnik ruskog cara Petra Velikog. Izgradnju impozantnog Isakijevskog sabora u Sankt Peterburgu započeo je pobednik Napoleonovskih ratova car Aleksandar I Romanov 1818. godine (koji se smatra najreligioznijim ruskim carem), a izgradnja je trajala 40 godina, kada je hram svečano otvorio car Aleksandar II (1858). Isakievski sabor je prvi po površini, ali je drugi po zapremini i četvrti po visini.

Treća najveća pravoslavna crkvena građevina je ujedno i centralna crkva pravoslavne vere-carigradska Sveta Sofija, koju je romejski car Justinijan I Veliki sagradio u Novom Rimu, odnosno Konstantinopolju, još 537. godine („Solomone, nadmašio sam te“) kao apsolutno najimpozantniju građevinu kasne antike i celog srednjeg veka posvetivši je Premudrosti Božijoj. Ona je četvrta po površini, treća po zapremeni, ali nije među prvih 30 po visini (one su uglavnom u Rusiji).

Četvrta najveća pravoslavna sakralna građevina na svetu je srpski Hram Svetog Save. Njega upravo završavamo u svoj svojoj slavi i sjaju, sa trenutno najvećim mozaikom krivolinijskog prostora na svetu, odnosno najvećim zidnim mozaikom. Hram Svetog Save je u mnogim segmentima graditeljstva bio revolucionaran u praksi građenja od hidrauličkog podizanja kupole, preko dodavanja kripte, pa sve do izuzetnog mozaika koji ga krasi. Hram Svetog Save na Vračaru je peti po površini, četvrti po zapremini i sedamnaesti po visini.

Peta na ovoj listi najvećih pravoslavnih crkava jeste moskovska katedrala Hrista Spasitelja. Ona je uz Svetu Sofiju i crkva sa verovatno najtužnijom sudbinom na ovoj listi. Prvi put je građena skoro četrdeset i četiri godine od 1839. do 1883. kada je završena za krunisanje cara Aleksandra III Romanova, da bi je Staljin stušio do temelja 1931. godine i na njenom mestu napravio bazen. Hram Hrista Spasa u Moskvi obnovljen je i osvećen na Preobraženje 2000. godine. Ovaj hram je treći po površini, peti po zapremini i treći po visini.

Osim Spasenskog hrama u Bukureštu, najviše pravoslavne crkve se nalaze uglavnom u Rusiji.

Najveća crkvena građevina na svetu je Bazilika Svetog Petra (iz 17. veka) u Vatikanu. Njena izgradnja trajala je punih 120 godina. Druga najveća je rimokatolička katedrala jeste Bazilika Naše Gospe od Apareside u gradu Aparesida u Brazilu. Treća je čuvena Milanska katedrala u Italiji, četvrta je Seviljska katedrala u Španiji, i peta je anglikanska katedrala Svetog Jovana Bogoslova, na Menhetnu u Njujorku (SAD). Na ovoj listi je bukureštanski pravoslavni hram na 20. mestu.

Na naslovnoj slici možete videti redom pet najvećih pravoslavnih hramova: Spasenski hram u Bukureštu (u izgradnji), Isakievski sabor u Sankt-Peterburgu (Ruski državni muzej, povremeno crkva), Hram Svete Sofije u Konstantinopolju (danas je to džamija), Hram Svetog Save u Beogradu i Hram Hrista Spasa u Moskvi…

Izvor: Pecina posla / Istorija Srba (fb stanica)

Foto: Vikipedija