Sopoćani-izvor vere i remek-dela umetnosti

Freske manastira Sopoćani, čiji naziv na staroslovenskom znači „izvor“ („sopot“), predstavljaju remek-dela slikarstva ovenčana svetskom slavom. Obišao sam nedavno ovaj značajan manastir i foto aparatom zabeležio atmosferu oko ovog verskog objekta i u njemu. Preporučujem svima da dođu na ovo sveto mesto u starom Rasu, prelepo za oko i bogato istorijom, koja se može videti na svakom koraku.

Manastir je posvećen Svetoj Trojici, a podigao ga je srpski kralj Stefan Uroš I (1243-1276) nedaleko od izvora reke Raške, na 17 kilometara od Novog Pazara. Zadužbina trećeg sina kralja Stefana Prvovenčanog svojom veličinom i lepotom nadmašuje sve do tada izgrađene srpske crkve.

Freske iz ovog manastira su pravo remek-delo umetnosti, što je mnogo godina kasnije Sopoćanima donelo svetsku slavu. Danas je ovo jedan od najznačajnijih srpskih kulturnih spomenika, koji je 1979. godine uvršćen na listu svetske baštine UNESCO.

Tačan period izgradnje manastira Sopoćani nije poznat, ali je to najverovatnije bilo oko 1260. godine što je utvrđeno u odnosu na činjenicu da je živopis manastira nastao šezdesetih godina 13. veka. Sopoćani predstavljaju izvanredan primerak raške škole graditeljstva.

Sopoćanska crkva ima oblik trobrodne romaničke bazilike sa masivnom polukružnom apsidom na središnjem delu naosa, a uz crkvu se nalazi i veliki zvonik. Fasada crkve je bila obložena fresko-malterom, a zatim obojena ornamentikom u beloj, oker i karmin boji. Tokom vekova fasadna ornamentika je izgubljena.

Unutrašnjost crkve ukrašena je dekoracijama u obojenoj štuko-plastici. Sopoćansko fresko slikarstvo u znatnoj meri je očuvano zahvaljujući kvalitetnoj izradi i predstavlja jedno od najvećih dostignuća monumentalnog zidnog slikarstva u Srbiji. Najznačajnije oslikane zidne površine se nalaze u centralnom brodu hrama, tj. u oltaru, naosu i priprati.

Od izuzetnog istorijskog i umetničkog značaja su i freske sa scenama iz života Svetog Simeona, odnosno Stefana Nemanje, osnivača srpske srednjovekovne dinastije Nemanjić. Ove kompozicije prikazuju njegovu smrt i prenos moštiju u Studenicu. Veliki broj fresaka je dobro očuvan uprkos dugoj zapuštenosti, a samo zlatni listići sa fresaka nisu odoleli vremenu.

Kralj Stefan Uroš I nije odmah nakon smrti bio sahranjen u manastiru. Naime, njega je 1276. godine sa prestola zbacio najstariji sin Dragutin, nakon čega se Uroš zamonašio i povukao u manastir u Humu. Tek nakon 1282. godine i dolaska na presto kralja Milutina, telo Uroša je prebačeno u pripremljen grob u manastiru. U manastiru se čuva i deo moštiju svetih lekara Kozme i Damjana.

Sopoćani su bili u ruševinama i napušteni više od dva i po veka nakon što su razoreni od strane Turaka. Manastir je obnovljen u prvoj polovini 20. veka, a zatim je ponovo oštećen u Drugom svetskom ratu. Nakon rata, pa sve do danas traju restauratorski i konzervatorski radovi na očuvanju ovog dragulja srpske srednjovekovne arhitekture i ktitorstva. Posle obnove Sopoćani su jedno vreme bili ženski manastir, a dolaskom deset monaha i iskušenika iz Crne Reke 1996. godine manastir je ponovo postao opštežiteljni, kao i što je bio u srednjem veku. Danas manastir ima trideset monaha i iskušenika…

Izvori: Pecina posla / Serbia / Sveti Dimitrije

Foto: www.pecinaposla.com