Sremski Karlovci – srpski „Sion“

Sremski Karlovci, gradić uz obalu Dunava, jedan su od najznačajnijih kulturno-istorijskih i duhovnih centara Vojvodine i Srbije. Retko koji grad ove veličine, ne samo kod nas već i u svetu, odlikuje ovoliko bogatstvo vrednih sadržaja, pa tako Karlovce mnogi nazivaju draguljem Fruške gore, vinskom prestonicom Srema, biserom vojvođanskog baroka… 😉

Pitoreskni grad okružen vinogradima, smešten na severoistočnim obroncima Fruške gore, više od dva veka bio je središte duhovnog, političkog i kulturnog života srpskog naroda u Austrougarskoj. Ovde je 1699. godine potpisan Karlovački mir, čuven i po tome što se prvi put u istoriji diplomatije desilo da pregovarači, poput vitezova kralja Artura, sednu za okrugli sto. Uz to, za svaku od strana otvoren je po jedan ulaz, da bi bili ravnopravni. Tu je danas poznata Kapela mira.

Teško je ukratko nabrojati sve karlovačke znamenitosti, ali je zato lako ovamo doći, za manje od sat vremena vožnje od Beograda i petnaestak minuta od Novog Sada, i uživati u idealnom popodnevnom izletu. Svaka zgrada u centru je nepokretno dobro za Srbiju i strogo ga štiti država.

Pod današnjim imenom prvi put se Sremski Karlovci pominju u spisima manastira Krušedol 1532/33. godine, iako se na njihovom današnjem mestu nalazila naseobina još od rimskog doba. Od početka XVI do kraja XVII veka su bili pod turskom vlašću, iako su većinsko stanovništvo činili Srbi. Prelomna tačka u razvoju Karlovaca događa se 1699. godine, kada je ovde potpisan čuveni Karlovački mir između Austrije i Turske, a ovim sporazumom grad prelazi pod vlast Habzburške monarhije nakon čega kreće njegov ubrzan razvoj.

Majskom skupštinom 1848. godine u Karlovcima je proglašena Srpska Vojvodina, autonomna srpska oblast u okviru Austrougarske, čime su postavljeni temelji današnje severne pokrajine Srbije. Iako su u XX veku izgubili administrativni značaj, Karlovci do danas ostaju veoma bitan kulturni centar srpskog naroda.

Centralni trg u Sremskim Karlovcima pravo je remek-delo baroknog eklekticizma, a građevine koje ga oivičavaju sve prestižu jedna drugu po lepoti i značaju. Sa severne strane, ka Dunavu, smeštene su zgrade Bogoslovije (nova zgrada iz 1900. godine), Bogoslovski seminar (internat, iz 1903. godine) i Stefaneum (internat za učenike Gimnazije, takođe iz 1903. godine, u kojem se danas nalazi Institut srpskog naroda pod patronatom Svetske srpske zajednice).

Najstarija gimnazija u Srbiji, osnovana je 1791. godine, zalaganjem karlovačkog mitropolita Stevana Stratimirovića, ali i donacijom Dimitrija Anastasijevića Sabova, bogatog karlovačkog trgovca koji je dao 20 hiljada forinti za osnivanje. Najpoznatiji đak je bio Branko Radičević, a tu su se školovali i  Jovan Sterija Popović i Sima Milutinović Sarajlija.  Slobodno se može reći kako je reč o najpoznatijoj gimnaziji u celoj zemlji. Pre nego što uđete u njene odaje, zastanite na trenutak i divite se fantastičnoj arhitekturi gimnazije na kojoj dominiraju snažne i upečatljive žute i crvene nijanse, kao i raznobojni vitraži.

Kada se pominju karlovačke crkve posle velike seobe Srba pod Čarnojevićem, Karlovci postaju duhovni centar Srba koji žive na ovim prostorima, čak i direktan naslednik Pećke patrijaršije. Turistima je najinteresantniji trg sa svim monimentalnim građevinama na njemu, najmonumentalniji je ne samo vladičanski već patrijaršijski dvor, zdanje koje je podignuto na kraju 19. veka.

Zgrada Magistrata ili današnja Gradska kuća vezuje se za Majsku skupštinu (1848. godine) na kojoj je proglašena Srpska vojvodina i potekla ideja o prisajedinjenu koja je realizovana 1918. godine.

Duškov vidikovac (po čuvenom pesniku Dušku Trifunoviću, koji je tu proveo poslednje dane i sahranjen) koji se nalazi na „Magarećem bregu“ (nekoliko minuta pešice od gradskog trga) idealan, sa njega se vidi Bačka ravnica, Dunav i barokna raskoš Sremskih Karlovaca, sve one građevine koje Karlovac čine jednim od najznačajnijih kulturno-istorijskih i duhovnih centara Srbije, poput Kapele mira koja seća na trenutak kada su Karlovci velikim slovima upisani u svetsku istoriju. Naime 1699. godine potpisan je mir između Austrije i Turske. U poznu jesen ovaj vidikovac se ne može posetiti. Veliku pažnju privlači i  Zavičajna kuća podunavskih Švaba, koja predstavlja tiipičan dom porodice iz 18. veka. 

Brojne legende za česmu „Četiri lava“ u centru (oni koji popiju vodu sa nje iznova se vraćaju). To je čuvena barokna fontana nastala je na kraju 18. veka (1799. godine) kao kruna završetka prvog gradskog vodovoda . Ona se može posmatrati i kao spomenik kulture s obzirom na to koliko je čuvena i značajna. Ova unikatna česma, čije su slavine simbolično uređene u obliku lavlje glave, nalazi se u samom srcu Karlovca i vremenom je postala mesto susreta. Česma je nemi svedok vremena koje prolaze, ali uspela je da verno isprati mnoge đake, profesore, znatiželjne turiste, kao i mnoge televizijske ekipe. Možete je pronaći nadomak gimnazije, voda sa nje je čista i osvežavajuća, a takođe je i odlično mesto za fotografisanje. Ako je verovati predanju, svi koji popiju vodu vratiće se u Karlovce i u njima se venčati!

Karlovci su čuveni po vinogradima i vinarstvu. U gradu i okolini ima 20 registrovanih vinarija. Zanimljiva je dilema da li je legenda da se čuveno karlovačko vino pilo na evropskim dvorovima, pa čak i  na Titaniku?

Karlovačkog Bermeta nije bilo na zvaničnoj vinskoj karti Titanika (iako se to spominje u legendama), ali je možda bilo boca u prtljagu, ali je proverena priča da je bermet (specijalno armotaizovano vino od aromatičnog bilja, koje se pije u specijalnim prilikama, kao aperitiv ili uz dezert…) bilo je omiljeno piće na bečkom dvoru, a slalo se kao najbolje dezertno vino i u London kraljevskoj poodici kao poklon. Svaka porodica ima svoj recept i posle više generacija ljubomorno ga čuva… 🙂

Ovaj gradić, muzej pod vedrim nebom, sav je satkan od dragulja istorije, ali mnogi dolaze i zbog „radosti vina“, ponajvećma krajem septembra ili početkom oktobra, kad se ovde, u vreme berbe, organizuje veliki grožđenbal. Fina karlovačka vina su još od 18. veka slata na bečki dvor, posebno „ausbruh“, „ciparsko vino”, „bermet kapljaš“ i običan „bermet“. Ona se i danas spravljaju u specijalizovanim podrumima i u vrlo ograničenim količinama… 😉

Izvor: Pecina posla / Bookaweb / Serbia.com

Foto: Pecina posla