Golubačka tvrđava: Susret sa istorijom

Nema bližih podataka o tome ko je (Ugari ili Srbi) i kada tačno izgradio Golubačku tvrđavu. U pisanim izvorima se prvi put pominje 1335. godine, u ugarskoj povelji iz 1337, u kojoj se navodi da je vlastelin Nikola Banfi, za koga se izdaje povelja, 1335. godine boravio u Golupcu, tvrđavi sa ugarskom vojnom posadom. Tvrđava je osnovana svakako pre, ali nije poznato da li je to bilo pre ili tokom neprijateljstva Ugarske i Srbije, koje je nastalo posle smrti kralja Dragutina i tokom kojeg se prvi put i pominje Golubačko utvrđenje. Sve do vremena nakon raspada Dušanovog carstva, Golubac po istorijskim izvorima ne menja status i ostaje u posedu Ugara.

Golubačka tvrđava podignuta je na samom ulazu u Đerdapsku klisuru, na mestu gde Dunav najširi u svom toku prelazi u tesnac Karpatskih planina. Tvrđava je predstavljala važno srednjovekovno vojno pogranično utvrđenje, planski građeno zbog vojno-strategijskog značaja mesta. Odavde se lako mogao kontrolisati sav kopneni i vodeni put koji je povezivao istok i zapad, a strme i nepristupačne Ridanske litice, na kojima je izgrađena Tvrđava, i sama reka, bili su joj prirodna zaštita. Zbog ovakvog položaja, tokom XIV i XV veka, pogranične sile, Ugarska i Srbija, a potom i Otomanska imperija, borile su se da osvoje Golubačku tvrđavu jer su time sticali kontrolu i moć nad državnom granicom.

Tokom tridesetih godina 20. veka kroz Tvrđavu je probijen magistralni put kojim su oštećene obe kapije utvrđenja. Tek 70-ih godina istog veka utvrđenje je ušlo u sferu interesovanja naših istraživača, što je bilo podstaknuto izgradnjom hidroelektrane ,,Đerdap I”. Istraživački radovi vršeni su u više navrata, a izvedeni su i konzervatorsko restauratorski radovi pod nadzorom Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Golubačka Tvrđava, kao kulturno dobro od izuzetnog značaja, pripada i Rezervatu prirode Tvrđava Golubački grad, prostoru koji predstavlja ulaz Đerdapsku klisuru i ujedno ulazni punkt u Nacionalni park Đerdap. Republika Srbija je ovaj prostor 2011. godine proglasila Turističkim prostorom „Tvrđava Golubački grad“ koji je, zahvaljujući Projektu „Revitalizacija Golubačke tvrđave“ finansiranom iz IPA Fondova za 2011. i 2016. godinu, infrastrukturno opremljen, dok je sama Tvrđava rekonstruisana.