Juvelirnica istorije i rasadnik pravoslavlja

Patrijaršijski dvor (poznat i pod imenom Ilion) je jedan od simbola Sremskih Karlovaca, a svakako i jedna od znamenitosti koju ne smete da zaobiđete tokom vaše posete. Nalazi se, baš kao i većina istaknutih znamenitosti, u starom jezgru grada, na istočnij strani trga.

Dvor je građen u maniru baroka sa značajnim oblikovnim uticajima rane renesanse, po projektu arhitekte Vladimira Nikolića (1857-1922). U ovoj monumentalnoj zgradi iz XIX veka danas funkcioniše muzej Srpske pravoslavne crkve, ali zgrada služi i kao letnja rezidencija srpskog patrijarha.

Ovaj dvor izgrađen je između 1892. i 1895. godine i predstavlja važno sedište eparhije Srpske pravoslavne crkve, a istovremeno je i dom vladike. Sama građevina primer je prvoklasne arhitekture tipične za ove krajeve Srbije. Slobodno se može reći da je Patrijaršijski dvor čuvar srpske kulture i istorije, kako se u okviru njega nalazi i Riznica sa stalnom postavkom.

Patrijaršijski dvor sagrađen je na mestu Pašinog konaka, dotadašnjeg sedišta Srpske pravloslavne crkve. Zgrada ima osnovu ćiriličnog slova „Š“ i građena je u kombinaciji baroknog i pseudorenesansnog stila. Na glavnoj fasadi istureni su bočni rizaliti naglašeni u visini prvog sprata pilastrima koji se u visini atike završavaju trougaonim timpanonima, dok je središnji rizalit naglašen sa tri prozora, terasom i ulazom ispred koga je stepenište. Iznad ulaza, na spratu se nalazi dvorska kapela, pokrivena poluloptastom kupolom sa lanternom na vrhu. Kapelu je oslikao Uroš Predić, a na krovu zdanja nalazi  se osmatračnica.

Bogata riznica Srpske pravoslavne crkve

Veoma važan deo Patrijaršije jeste Riznica – muzej Srpske pravoslavne crkve, gde su smeštene ikone, portreti mitropolita i drugih crkvenih velikodostojnika, brojni umetnički materijal, biblioteka retkih i vrednih rukopisa, i stare štampane knjige. Sedište Srpske pravoslavne crkve je 1920. godine premešteno u Beograd, pa je danas Patrijaršija sedište episkopa sremskog, a ima i  status letnje rezidencije srpskog patrijarha.

Tokom posete možete videti portrete episkopa i mitropolita, značajne ikone i ikonostase iz manastira Staro i Novo Hopovo, rukopise koji datiraju još iz 15. veka, ogrtač kojim je hirotonisan Sveti Petar Cetinjski, kaoi autentične i retke tapete od jagnjeće kože. Ne propustite priliku da nakon razglednaja eksponata odmor potražite u beskprekorno uređenoj „Dvorskoj bašti“.

U Patrijaršijskom dvoru čuva se izuzetno vredno bogatstvo naše kulture. Najstarija knjiga iz 15. veka, čuvaju i felon u kojem je hirotonisan Sveti Petar Cetinjski. Čak i ako ne znate da su u njemu, u poslednjoj deceniji 19. i prve tri decenije 20. veka, stolovali srpski patrijarsi, zdanje Patrijaršijskog dvora u Sremskim Karlovcima će vas nesvakidašnjim spojem elegancije i monumentalnosti opčiniti na prvi pogled. Ipak, tek kada krenete kroz njegove raskošne odaje, shvatićete kakvo bogatstvo i kakav uzvišeni trag srpskog trajanja ono čuva.

Tu su i ikone Svete Trojice i Strašnog suda oslikane u 15. veku u Crkvi Presvete Bogorodice u Drnišu, u isto vreme nastalog Hrista u grobu iz zavetne crkve Svetog kneza Lazara u Dalmatinskom Kosovu, pozlaćeni ikonostas Hrama Svetog oca Nikolaja s početka 18. stoleća, brižljivo restaurirani ostaci nekada raskošnih ikonostasa Starog i Novog Hopova, koje su oskrnavili u Drugom svetskom ratu Pavelićeve ustaše, a potom jednako razvereni sremački partizani…

Nemoguće je sve nabrojati, a mora se svakako izdvojiti zlatotkani felon ili ogrtač sa njegovim inicijalima u kojem je Sveti Petar Cetinjski 1784. hirotonisan baš u Karlovcima, u Crkvi Svetih apostola Petra i Pavla. Kao i ova dva felona koja je karlovačkoj Gornjoj crkvi darovala plemenita kneginja LJubica Obrenović koja počiva u Krušedolu, carskoj lavri naše svete Fruške gore.

U karlovačkoj riznici je više nego impresivna i kompozicija čuvenog ikonopisca Mojsija Subotića „Povorka svetih Srba“, oslikana s početka 18. veka u pravoslavnoj crkvi u Velikim Bastajama, u zapadnoj Slavoniji. Iz nje vas, kao da su živi, gledaju Simeon Mirotočivi i sin mu Sava, kraljevi Milutin i Stefan Dečanski, carevi Uroš i Lazar, despoti Stefan, Maksim i Jovan Branković, prepodobna mati Angelina…

Bogoslovija u sremskom gradiću

Od osnivanja 1794. Bogoslovija je školovala sveštenstvo u nizu od 76 godina, a zatim je ugašena. Ponovo je zaživela 1875. godine. Zabeleženo je da je najveći uzlet ostvarila u drugoj polovini 19. veka pod upravom rektora Ilariona Ruvarca. U to vreme Jovan Živković bio je jedan od uvaženih profesora. Uoči Prvog svetskog rata 1914. godine ugarske vlasti ukinule su školu. Posle rata bogoslovija se, kao i patrijaršijski presto, seli u Beograd, gde kasnije prerasta u Bogoslovski fakultet. Godine 1964. godine ponovo se osniva bogoslovija u Karlovcima i uzima ime Svetog Arsenija Sremca.

Bogoslovija Svetog Arsenija u Sremskim Karlovcima predstavlja jednu od najstarijih i najvažnijih obrazovnih ustanova kod Srba. Ova škola jedna je od sedam bogoslovija Srpske pravoslavne crkve smeštene u četiri države. U ovoj školi đaci se obrazuju i vaspitavaju u duhu sveštenog predanja za služenje Crkvi, kao i za nastavak školovanja na teološkim fakultetima i duhovnim akademijama.

Školovanje u Bogosloviji traje 5 godina, a za to vreme učenici su smešteni u internatu. Bogoslovija je bila izvor čuvenog karlovačkog pojanja, koje je decenijama u crkvenoj muzici Kornelija Stankovića koji je karlovačko pojanje prvi pretočio u note i tako ga sačuvao za nove generacije.

Otvorena Spomen-soba  

Povodom 227. godišnjice Karlovačke bogoslovije, Pokrajinska vlada je učestvovala u obnovi Spomen-sobe i rekonstrukciji krova ovog zdanja i to 2021. godine. Reč je o riznici u kojoj su sabrana dokumenta i drugi predmeti koji svedoče o dugoj i bogatoj istoriji obrazovanja sveštenika u Sremskim Karlovcima i o ljudima koji su tu istoriju stvarali.

Značaj Bogoslovije za našu crkvu, ali i za ceo naš narod je ogroman, jer su  hiljade sveštenika koji su sedeli u skamijama ove škole i koji su iz nje odlazili u sve krajeve gde je živeo naš narod, bili čuvari naše vere i nacionalnog identiteta. Na vekovnoj mapi našeg trajanja Sremski Karlovci su jedno od najsvetlijih središta srpske duhovnosti i baš ovde pre 230 godina osnovana je Bogoslovija, najstarija škola za obrazovanje sveštenika pravoslavne vere. Bilo je to u burnom vremenu u Ugarskoj u kojem su Srbi severno od Save i Dunava morali grčevito da brane ono što im je najsvetije – pravo na ime svoje nacije, jezik i veru. Od tada do danas, uprkos trnovitom istorijskom putu, sremskokarlovačka Bogoslovija odnegovala je oko četiri hiljade sveštenoslužitelja Srpske pravoslavne crkve i njenog naroda.

Osnovatelj prve srpske pravoslavne bogoslovije bio je jedan od najmudrijih prečanskih Srba, mitropolit Stefan Stratimirović (1757 – 1836) koji je tri godine pre bogoslovske škole utemeljio i najstariju gimnazijsku školu u Srba – Karlovačku gimnaziju.

Zadatak Srpske pravoslavne bogoslovije „Sveti Arsenije Sremac“ je da na temeljima tradicije naše bogoslovije vaspitavamo dobre ljude i buduće erudite čija uloga neće biti samo da obavljaju sveštene radnje nego da imaju i određenu ulogu promovitelja kulture, istorije i duhovnosti našeg naroda – naglašava rektor Milanović, i sam nekadašnji đak ove Bogoslovije, zatim student Bogoslovskog fakulteta u Beogradu i postdiplomac u Parizu.

Maturanti Bogoslovije su poliglote sa kvalitetnim znanjem latinskog, grčkog, staroslovenskog, ruskog, engleskog i, naravno, srpskog jezika. Izuzetni su poznavaoci nacionalne,opšte, biblijske kao i istorije hrišćanske crkve. Imaju i zavidno znanje iz pedagogije i psihologije i logike. Informatiku izučavaju dve godine, a u vannastavnim aktivnostima upražnjavaju duborez, veb dizajn i pčelarstvo.  

Ako želite da obiđete ova dva divna objekta u Sremskim Karlovcima moja preporuka je da pre dolaska u ovaj sremski gradić kontaktirate Turističku organizaciju i obezbedite vodiča. Tako će vam obilazak biti zanimljiviji… 😉

Izvor: Pecina posla / Turistički klub / Novosti.rs

Foto: Pecina posla