Margum: Borba imperatora koja je promenila tok istorije

Kod ušća reke Velike Morave u Dunav, nedaleko od Požarevca gde danas stoji selo Dubravica, mnogo vekova ranije uzdizao se veliki i značajan grad, u istoriji upamćen kao Margum.

Iako su danas tragovi Rimskog carstva zarasli bujnom vegetacijom, tako da laik ne može da primeti ostatke grada. U Margumu su se odigrala dva izuzetno značajna istorijska događaja. Prva je borba dva imperatora koja je okončala krizu rimske imperije u 3. veku i neposredno omogućila kraj progona hrišćanstva. Drugi događaj je početak invazije Huna nad rimskim naseljima na teritoriji Srbije u 5. veku.

Mnogi istorijski podaci pokazuju da je taj sukob upravo i počeo u Margumu, zbog episkopa koji je pokrao riznicu Atile Hunskog. Ali, krenimo redom… 😉

Margum se nalazio na mestu gde se Velika Morava ulivala u Dunav i predstavljao je važnu geopolitičku tačku u istočnoj Evropi – tu su se ukrštale dve najveće saobraćajnice, kopneni i vodeni putevi.

„Tu se nalazi dunavski put koji se danas zove koridor 7, koji odavno spaja centralnu i istočnu Evropu; i moravsko-vardarski put ili koridor 10 koji spaja isti taj prostor sa egejskim svetom na jugu. Zbog toga je to mesto bilo naseljeno od najranije praistorije“, istakao je za Euronews Srbija arheolog Dragan Jacanović.

– Arheološka istraživanja vršena na tom lokalitetu u periodu od 1948. do 1950. godine, dodaje Jacanović, pokazala su da je ta zona ušća bila naseljena u starčevačkoj, neolitskoj kulturi i bila značajan lokalitet u vreme vinčanske kulture i svih kasnijih praistorijskih perioda.

Rimljani su kasnije tu podigli značajno čvorište, veliki grad i vojni logor – Margum, nazvan po reci Margo. Taj grad je u vreme inperatora Hadrijana dobio status municipijuma, što mu je omogućavalo neku vrstu lokalne samouprave, objašnjava arheolog, a kasnije će ostati važna trgovačka luka, dok će Viminacijum samo 15 kilometara udaljen od Marguma, koji je imao isti status postati veliki legijski logor.

Okončanje krize Rimskog carstva u 3. veku

U 3. veku je nastala politička kriza u imperiji Rimskog carstva.

U periodu od pedesetak godina, razvila se politička kriza, odnosno period vojničkih careva, kada su regije u  različitim delovima carstva birali sami imperatore. Dešavalo se da u jedno vreme legije izviču dva ili tri imperatora, tako su izvikani Dioklecijan i Karinus u gotovo isto vreme.

Dioklecijan koje srpsko predanje pamti kao cara Dukljanina, rođen je u Dalmaciji, a bio je izvikan za imperatora u Nikomediji. Karinos nije preterano poznat istoriji, ali činjenica je da je on bio imperator, o čemu svedoči i glava od mermera napravljena po njegovom liku.

„Kako arheološki nalaz s kraja 1980-ih godina pokazuju u selu Dubravica pronađena jedna mermerna glava imperatora, veća od prirodne veličine, a pravo da budu prikazani u veličini većoj od prirodne imali su samo bogovi i imperatori“, navodi arheolog.

Borba ova dva imperatora, koja se odigrala kod grada Marguma, okončala je ovaj period krize i omogućila reorganizaciju imperije.

Dioklecijan, posle stupanja na presto promenio je sistem vladanja, te su od tog trenutka postojala dva suvladara – cezara, koji po isteku mandata postaju avgusti, što je predstavljalo viši rang. Tako su u jednom trenutku Dioklecijan i Konstantin bili savladari.

Konstantin Veliki je u istoriji upamćen kao vladar koji je stao na kraj progonu hrišćanstva, i dao toj religiji zavidan položaj, čime je promenio čitav tok istorije Evrope. Moglo bi se reći da bez bitke u Margumu, možda nikada ne bi bilo politički omogućeno Konstantinu da stupi na vlast, čime širenje hrišćanstva verovatno ne bi bilo moguće na isti način.

Razaranje rimskih gradova u Gornjoj Meziji

„Činjenica je da ne samo Margum i Viminacijum nego praktično sve rimske gradove u Srbiji srušili su Huni pod vođstvom Atile 441. godine“, naglašava Jacanović.

– Konkretno za Margum, ističe arheolog, postoje sigurni podaci, dokumenti istoričara i putopisca iz 5. veka Priska, koji govori o tome kako su Huni optužili episkopa Marguma da je prešao na levu obalu Dunava, i pokra njihovu riznicu. Prema zapisima, Huni su od građana Marguma zahtevali da izruče episkopa. Prisk je bio upućen u događaje kao zvanični predstavnik Romeja, koji je poslat da bi prisustvovao pregovorima sa Hunima.

Prisk navodi da je episkop tajno prešao na levu obalu Dunava, dogovorio se s Hunima praktično predao Margum bez borbe, koji će posle toga u jednom velikom poletu srušiti kasnije produživši ka Viminacijumu i stigavši sve do Niša.

Danas je lokalitet zarastao u vegetaciji pa je „na oko“ nevidljiv. Kako kaže Dragan Jacanović, samo upućeni mogu odvesti zainteresovane i pokazati im preostale tragove nekadašnjeg velikog i značajnog grada.

„Sedamdesetih godina prošlog veka izvršeno regulisanje Morave i njeno ušće je pomereno par kilometra uzvodno od nekadašnjeg. Sada je na mestu lokaliteta, ostalo gotovo samo staro korito kao mrtvaja reke Morave koje danas predstavlja raj za pecaroše“, zaključio je arheolog Dragan Jacanović.

Izvor: Euronews Srbija

Foto: Copyright Tanjug/Dušan Aničić, Profimedia